Nhiều rào cản đang gây khó khăn cho doanh nghiệp
Từ đầu năm 2023 đến nay, kinh tế Việt Nam đứng trước những thách thức to lớn bắt nguồn từ những bất ổn của tình hình kinh tế - chính trị toàn cầu. Tăng trưởng GDP nửa đầu năm 2023 của cả nước chỉ đạt 3,72%, là mức tăng trưởng trong 6 tháng thấp thứ hai trong vòng một thập kỷ qua. Mức tăng trưởng này chỉ cao hơn so với giai đoạn cùng kỳ của năm 2020 khi cả nước đang thực hiện các biện pháp giãn cách xã hội để ứng phó đại dịch Covid-19.
Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, các doanh nghiệp Việt Nam đang đối diện với những thách thức lớn. Trong 8 tháng đầu năm 2023, số doanh nghiệp rời khỏi thị trường tăng đến 15,6% so với 8 tháng đầu năm 2022 lên tới 124,7 nghìn doanh nghiệp. Đây là một chỉ báo quan trọng cho thấy “sức khỏe” của khu vực doanh nghiệp đáng báo động. Trong đó, lần đầu tiên sau nhiều năm, tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam đã giảm so với cùng kỳ năm trước. Sự sụt giảm này thể hiện rõ ở các sản phẩm xuất khẩu chủ chốt của Việt Nam từ sản phẩm điện tử, may mặc, đồ gỗ cho đến thủy hải sản…
Từ đó, ông Đậu Anh Tuấn đã chỉ rõ 6 rào cản, khó khăn lớn của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay là chất lượng cơ sở hạ tầng đang cải thiện nhưng hiện vẫn chưa theo kịp nhu cầu phát triển kinh tế. Thứ hai, tiếp cận các nguồn lực sản xuất kinh doanh cơ bản chưa thực sự thuận lợi. Thứ ba, chi phí sản xuất kinh doanh cao làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam. Thứ tư, chất lượng các quy định pháp luật cũng ảnh hưởng trực tiếp và quan trọng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và sự hấp dẫn của môi trường đầu tư. Thứ năm, các doanh nghiệp sản xuất nội địa chưa phát triển mạnh mẽ và thiếu cơ chế hỗ trợ hiệu quả và cuối cùng là doanh nghiệp tư nhân trong nước còn gặp bất lợi so với doanh nghiệp xuyên biên giới, gây bất bình đẳng trong kinh doanh, khiến các doanh nghiệp trong nước bị đội chi phí, kéo dài thời gian, công sức khi thực hiện các hoạt động kinh doanh.
Bà Lê Hồng Thuỷ Tiên, Tổng Giám đốc điều hành Tập đoàn Liên Thái Bình Dương (IPP)
Đồng tình với 6 rào cản mà ông Đậu Anh Tuấn chỉ ra, bà Lê Hồng Thuỷ Tiên, Tổng Giám đốc điều hành Tập đoàn Liên Thái Bình Dương, tiếng nói đại diện từ doanh nghiệp đã có những chia sẻ thẳng thắn tại Diễn đàn.
Bà Lê Hồng Thuỷ Tiên cho biết trong giai đoạn 2021 – 2022, các doanh nghiệp Việt Nam rơi vào khó khăn như đứt gãy chuỗi cung ứng do giãn cách xã hội, căng thẳng địa chính trị, tình hình lạm phát, giá xăng dầu và cước vận tải leo thang. Đến năm 2023, do ảnh hưởng tăng trưởng thương mại toàn cầu giảm, doanh nghiệp Việt Nam lại rơi vào thế bị động, bị hủy đơn hàng hàng loạt, doanh số sụt giảm, doanh nghiệp từ nhỏ đến lớn đều gặp khó khăn trước các “cơn sóng dữ” của lạm phát và thắt chặt chi tiêu của người tiêu dùng.
Bà Lê Hồng Thuỷ Tiên cũng chia sẻ, hiện có rất nhiều doanh nghiệp chân chính chịu khó đầu tư, học hỏi, muốn lớn và trưởng thành một cách bài bản nhưng không thể phát triển được vì vướng cơ chế và các chính sách chiến lược mang tính bền vững. Do đó, từ góc độ doanh nghiệp, Tổng Giám đốc IPP Group đề xuất, doanh nghiệp cần có các cơ chế, chính sách đột phá để tăng cường nội lực và vượt khó và mong muốn nhận được sự thấu hiểu, chia sẻ của Đảng và Nhà nước để giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn, vươn lên bứt phá.
PGS.TS Tô Trung Thành, Đại học Kinh tế Quốc dân
Tạo hành lang pháp lý thông thoáng để doanh nghiệp phát triển
Theo PGS.TS Tô Trung Thành, Đại học Kinh tế Quốc dân cũng nhận định, một trong những trở ngại lớn nhất đối với các doanh nghiệp hiện nay là thủ tục hành chính, quy trình tiếp cận gói hỗ trợ. Do đó, để chính sách đến doanh nghiệp thì cần cải cách, xử lý minh bạch đối tượng và giảm thiểu thủ tục quy trình tiếp cận gói hỗ trợ.
Theo GS.TS Tô Trung Thành, để chính sách bao phủ các đối tượng thực sự cần hỗ trợ thì cần tinh chỉnh chính sách cả về đối tượng và quy mô. Theo đó, các doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khi tiếp cận hỗ trợ. Bản thân các doanh nghiệp này quy mô nhỏ, chuẩn mực kế toán không cao, ít tài sản đảm bảo. Mặt khác ngân hàng cũng không thể hạ chuẩn tín dụng. Vì vậy, cần giải pháp đặc thù cho nhóm đối tượng doanh nghiệp nhỏ và vừa. Về ngành nghề, do dư địa chính sách đang bị thu hẹp dần, do đó, cần tập trung chính sách cho các ngành lĩnh vực có tính lan tỏa thì mới có thể sử dụng nguồn lực hiệu quả.
Liên quan đến các chính sách để hỗ trợ các doanh nghiệp phát triển, Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Phạm Tấn Công cho biết, VCCI đã nhận được rất nhiều kiến nghị, tuy nhiên quan trọng nhất là phải tháo gỡ được các nút thắt trong phát triển của các doanh nghiệp, đặc biệt là về phát triển thị trường trái phiếu, bất động sản…
Bên cạnh đó, Chủ tịch VCCI cho rằng, cần quan tâm hỗ trợ cho doanh nghiệp mở rộng, tiếp cận với các thị trường quốc tế, khai thác các hiệp định thương mại đã được ký kết, khai thông nguồn lực cho doanh nghiệp phát triển. Cùng với đó là phát huy được sức mạnh ngoại sinh, tranh thủ cơ hội tình hình thế giới để thu hút mạnh mẽ hơn nữa nguồn lực FDI vào Việt Nam. Bởi, đây là cơ hội lịch sử khi thế giới đang thay đổi trật tự về chuỗi cung ứng, có sự dịch chuyển dòng vốn và công nghệ và nổi lên các xu thế mới như kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số…
Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cũng bày tỏ, trong bối cảnh Việt Nam đang có thế và lực mới, khát vọng và mục tiêu phát triển cũng đã khác, thì rất cần có những chính sách để kịp thời nắm bắt được dòng vốn, tạo hiệu ứng lan tỏa cho phát triển doanh nghiệp bản địa. Đồng thời, cần có chính sách phát triển đội ngũ doanh nghiệp Việt Nam, xây dựng niềm tin chiến lược của doanh nghiệp đối với môi trường kinh doanh, thể chế và chính sách. Quan trọng nhất là làm sao để doanh nghiệp hấp thu được các chính sách mà Nhà nước đưa ra.
Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải
Vẫn cần tập trung tháo gỡ các rào cản, nút thắt từ thể chế, chính sách đang cản trở sự phát triển
Từ góc độ quản lý nhà nước, các bộ, ngành đã bày tỏ chia sẻ với những khó khăn của các doanh nghiệp, đồng thời đã nỗ lực nhiều giải pháp đề hỗ trợ thị trường, từ thị trường xuất khẩu, tiếp cận vốn, thị trường trái phiếu. Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải cho biết, từ cuối năm 2022 và đầu năm 2023 trước bối cảnh nền kinh tế khó khăn, Bộ Công thương đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương thực hiện các biện pháp theo dõi sát diễn biến của kinh tế thế giới nhất để điều chỉnh chính sách tại các thị trường lớn mà Việt Nam đang xuất khẩu, kịp thời đưa ra những cảnh báo và cung cấp thông tin kịp thời cho doanh nghiệp, tham mưu cho Chính phủ để có biện pháp ứng phó. Đồng thời đẩy mạnh, tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại; hỗ trợ doanh nghiệp khai thác thế mạnh và ưu đãi trong các Hiệp định thương mại tự do. Thời gian tới, Bộ Công thương sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành cơ quan địa phương và đặc biệt là doanh nghiệp, dựa trên nhu cầu và kiến nghị của doanh nghiệp để tổ chức các hoạt động cụ thể, thiết thực trong đẩy mạnh kinh doanh nói chung và lĩnh vực xuất khẩu nói riêng.
Phó thống đốc Ngân hàng nhà nước Đào Minh Tú
Còn Phó Thống đốc Ngân hàng nhà nước Đào Minh Tú đã chia sẻ nỗ lực của ngân hàng nhà nước khi 4 lần giảm lãi suất, tạo dư địa thanh khoản cho các tổ chức tín dụng để các ngân hàng thương mại có nguồn cho vay lãi suất thấp. Tới đây, có thể sẽ điều chỉnh mạnh mẽ hơn dư địa về chính sách tiền tệ.
Đối với chính sách tài khoá, Thứ trưởng Bộ Tài chính Võ Thành Hưng cho biết, trong thời gian qua cùng, cùng với chính sách tiền tệ, chính sách tài khoá đã thực hiện nới lỏng, có trọng tâm, trọng điểm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và giúp tăng trưởng kinh tế không bị tác động quá mạnh khi Việt Nam vẫn được đánh gía là điểm sáng của khu vực và thế giới. Theo đó, Bộ Tài chính đã thực hiện nhiều chính sách miễn, giảm, giãn thuế, phí cũng như các loại thu ngân sách nhà nước. Từ năm 2021 đến nay, đã miễn giảm 530.000 tỷ. Bên cạnh đó, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, thực hiện 80% hồ sơ hoàn thuế hiện tại được phân loại theo hướng hoàn trước, kiểm sau hoàn thiện thủ tục trong vòng 6 ngày, kể từ ngày hoàn thiện hồ sơ của doanh nghiệp. Tăng chi để kích cầu trong năm 2023 gần 800.000 tỷ, bổ sung 65.000 tỷ tăng thu ngân sách trung ương 2022 cho các công trình đầu tư.
Đối với thị trường tài chính và chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp, thời gian vừa qua, Bộ tài chính đã thực hiện các giải pháp về cải thiện thể chế , trình chính phủ ban hành nghị định 08, sửa đổi bổ sung nghị định 65 về trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Trong tháng 7 vừa qua đã thành lập kênh giao dịch trái phiếu riêng lẻ và đến nay có 1600 mã trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đã niêm yết trên kênh này với mỗi phiên khoảng vài nghìn tỷ đồng, qua đó tạo thanh khoản cho thị trường.
PGS.TS Trần Đình Thiên
Tuy nhiên, PGS.TS Trần Đình Thiên, doanh nghiệp vẫn khó khăn do nền kinh tế vẫn tồn tại những nghịch lý như “khát vốn” nhưng lại khó hấp thụ vốn. Phân tích rõ điểm bất ổn này, ông Trần Đình Thiên cho rằng nền kinh tế thừa tiền nhưng khát vốn, tiền không luân chuyển được nên không thể biến thành vốn, khiến doanh nghiệp kiệt sức. Theo đó, đến hết tháng 8/2023, giải ngân đầu tư công dù được cải thiện rõ rệt so với các năm trước. Tuy nhiên, so với yêu cầu, mức độ tiến triển vẫn được coi là chậm khi mới đạt 39,6% kế hoạch.
Bên cạnh đó, với kênh tín dụng, mức tăng trưởng chỉ đạt 5,5%, thua xa cùng kỳ và cách xa mục tiêu cả năm là tăng 14% dù Ngân hàng Nhà nước dũng cảm "ngược chiều" xu hướng điều hành chính sách tiền tệ trên thế giới, áp dụng nhiều giải pháp nới lỏng điều kiện vay vốn để vực dậy nền kinh tế.
Rõ ràng, mức tăng trưởng tín dụng và giải ngân vốn đầu tư công thấp thực sự là điều gây bất ngờ trong bối cảnh đa số doanh nghiệp đang “đói vốn, khát vốn”, bất chấp những nỗ lực của Chính phủ trong việc đưa ra nhiều chính sách và giải pháp mạnh hỗ trợ nền kinh tế và doanh nghiệp thoát khỏi tình thế khó khăn.Tình trạng ách tắc lưu thông các nguồn lực là căn nguyên bất động hóa các nguồn lực, làm cho chúng không thể chuyển hóa thành động lực phát triển, dẫn tới chỗ cơ thể kinh tế bị suy yếu, bị tổn thương và bất ổn.
Để tháo gỡ nghịch lý, đưa nền kinh tế trở lại với quỹ đạo tăng trưởng cao, PGS,TS Trần Đình Thiên cho rằng cần tập trung tháo gỡ các rào cản, nút thắt từ thể chế, của chính sách đang cản trở sự phát triển.
